TIBBİ ARAŞTIRMALARDA SAVUNMASIZ GRUPLARIN TABİ OLDUĞU ŞARTLAR

İnsanları konu edinen tıbbi araştırmaların etik gerekçesi, insanların sağlığına fayda sağlayacak yolları keşfetmektir. Ancak araştırmaların ahlaki olarak kabul edilebilir olması için adil olarak ve insanlara saygılı yollarla yürütülmeleri gerekmektedir. Genel kabul görmüş bilimsel ilkelere ve yeterli bilgiye dayanmaksızın yapılan tıbbi araştırmaların herhangi bir fayda sağlamaksızın gönüllüleri risklere maruz bırakması nedeniyle etik olarak kabul görmesi mümkün değildir. Bu sebeple Helsinki Bildirgesi kapsamında savunmasız gruplara ve kişilere yönelik özel bir koruma sağlanması şart koşulmuş ve belirli şartlar çerçevesinde araştırma yapılmasının uygun olacağı kararlaştırılmıştır.

Helsinki Bildirgesi’nin 20. maddesinde savunmasız gruplarla veya kişilerle yapılacak tıbbi araştırmalar için iki şart öngörülmüştür. Bunlardan biri ilgili grubun sağlık ihtiyaçlarına yönelik bir araştırmanın varlığıdır. Yani araştırmanın doğrudan, araştırmaya konu olan savunmasız gönüllü grubun sağlık ihtiyaçlarına yönelmiş olması gerekmektedir. Diğeri ise, araştırmanın başka bir grupla yapılmasının mümkün olmamasıdır. Bu demektir ki; söz konusu tıbbi araştırma her ne kadar savunmasız grubun sağlık ihtiyaçlarına yönelik olsa da, savunmasız olmayan bir başka gönüllü grupla araştırma yürütülemeyecek durumdadır. Tüm şartlar, tıbbi araştırmanın savunmasız gruptan seçilecek gönüllülerle yürütülmediği takdirde istenilen sonucun elde edilemeyeceğini göstermelidir.

Bu iki şart Bildirge’nin ilgili maddesinde “ve” bağlacı ile bağlanmıştır. Dolayısıyla, yalnızca bir şartın mevcudiyeti savunmasız gruplarla veya bireylerle yapılacak tıbbi araştırmalar için yeterli olmayacaktır. Tıbbi araştırmaya konu savunmasız grupların, kendilerine yönelmiş bir araştırmanın söz konusu olması ve aynı zamanda bu araştırmanın başka bir grupla yapılmasının mümkün olmaması gerekmektedir.

“İşbu yazı hukuki bir görüş veya yönlendirme olarak düşünülmemelidir. Özel sorular ve sorunlar bakımından hukuki danışman görüşü alınmalıdır.”